Τρεις λέξεις που χρησιμοποιούνται πολύ, κατά κόρον θα έλεγα, χωρίς ουσιαστικά να γίνεται και σωστή χρήση τους. Το να μην γίνεται σωστή χρήση κάποιων λέξεων είναι συνηθισμένο σε μια κοινωνία που έτσι κι αλλιώς δεν έχει βρει τον τρόπο για να επικοινωνεί ουσιαστικά. Αφού δεν υπάρχει επικοινωνία, είναι απλή συνέπεια το να μην παίζει κανένα ρόλο η σωστή χρήση των λέξεων. Στο θέμα μας, το τυχαίο, το μοιραίο και το πεπρωμένο, χρησιμοποιούνται με σχεδόν ίδιες σημασίες και απλά το τυχαίο συνηθίζεται, ως λέξη, να ονοματίζει σχετικά ανώδυνες καταστάσεις. Αυτή η χρήση του, σε χωρίς σοβαρές συνέπειες γεγονότα, είναι και η μοναδική που πλησιάζει κατά κάποιο τρόπο ένα τμήμα της αληθινής του σημασίας.
Η ζωή είναι μια πορεία μάθησης, πλημμυρισμένη από αλληλουχίες γεγονότων, και χαρακτηρίζω σαν γεγονός ακόμα και τη γέννηση ή το θάνατο. Παρεμπιπτόντως και τα δυο, η γέννηση και ο θάνατος, είναι γεγονότα που χαρακτηρίζονται σαν πεπρωμένο. Το πρώτο και το ύστατο, η αρχή και το τέλος μιας περιόδου που θεωρούμε ως ζωή. Αυτά δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε, είναι αναμφισβήτητα και παρ' όλο που η στάση μας μπορεί να επιμηκύνει το διάστημα μεταξύ τους, ή ακόμα και τον τρόπο που θα διαβούμε αυτό το διάστημα, θα συμβούν οπωσδήποτε. Αυτός είναι και ο ορισμός του πεπρωμένου. Κάτι που θα συμβεί σ' ένα άτομο, ανεξάρτητα από τη θέλησή του και που υπακούει σε νόμους πέρα από το εγώ, τουλάχιστον όπως το προσδιορίζουμε σ' αυτό τον κόσμο.
Εκεί ακριβώς παρουσιάζει και μια συγγένεια με το μοιραίο, αλλά, για να γίνει πιο κατανοητή η θέση μου, θα ήθελα να εξετάσουμε πρώτα με λεπτομέρειες το τυχαίο. Σε κάθε πορεία -και η ζωή είναι μια πορεία-, υπάρχει κι ένας σκοπός. Ο σκοπός της ζωής είναι η μάθηση. Μια μάθηση που, εκτός ίσως από τα τελικά βήματα, είναι διαφορετική για κάθε άτομο, αφού το κάθε άτομο πορεύεται και με διαφορετικά εφόδια. Σ' αυτή τη διαδρομή για την προσέγγιση του τελικού σκοπού, του ατομικού μαθήματος, το άτομο έχει πληθώρα ευκαιριών για την αναγνώριση αυτού που πρέπει να πράξει, ώστε να σιγουρευτεί ότι βρίσκεται σε συμφωνία με το τι θέλει να μάθει. Αυτά τα γεγονότα, που συμβαίνουν σε μεγάλους αριθμούς αλλά ουσιαστικά παρουσιάζουν μια ομοιότητα, αφού σκοπός τους είναι η σωστή αντιμετώπισή τους που θα δείχνει την πρόοδο του μαθητή, είναι και αυτά που θα έπρεπε να ονομάζονται τυχαία. Είναι κάτι σαν τα ξαφνικά πρόχειρα διαγωνίσματα του καθηγητή. Μπορείς να γράψεις καλά ή όχι, ανάλογα με το αν είσαι καλά προετοιμασμένος. Αν δεν γράψεις καλά, δεν σημαίνει ότι θα μείνεις και στην ίδια τάξη, γιατί έχεις ακόμα τα χρονικά περιθώρια για να βελτιωθείς. Αυτά, λοιπόν, που σωστά ονομάζουμε τυχαία, είναι γεγονότα που συμβαίνουν ξαφνικά και απροειδοποίητα, ενώ η λάθος αντιμετώπισή τους δεν θα σε καταδικάσει.
Όπως όμως στο σχολείο φτάνει η ώρα για το τελικό διαγώνισμα που θα κρίνει αν θα περάσεις ή όχι το μάθημα, έτσι συμβαίνουν και τα γεγονότα που πρέπει να ονομάζονται μοιραία. Είναι συμβάντα σοκαριστικά, το ίδιο σοβαρά όσο και οι τελικές προαγωγικές εξετάσεις, και απαιτούν μια και μοναδική λύση καθώς αποτελούν την τελευταία ευκαιρία. Δεν εξετάζουμε αυτή τη στιγμή παρά μόνο τη διάκριση, τη σωστή διάκριση των τριών λέξεων κι έτσι δεν θα επεκταθούμε σε μεταφυσικές ερμηνείες για το τι γίνεται στη συνέχεια. Αυτές οι ύστατες ευκαιρίες έχουν συνήθως δυναμική εξέλιξη, αλλά και επιβραβεύουν ή καταδικάζουν τελειωτικά. Τα γεγονότα, λοιπόν, που την αντιμετώπισή τους, όταν συμβούν, αλλά και τις συνέπειές τους από την αντίδρασή μας, δεν μπορεί κανείς να τα αποφύγει, είναι τα μοιραία γεγονότα.
Μπορείς ν' αποφύγεις τη συνειδητοποίηση από ένα τυχαίο γεγονός ή και να το αγνοήσεις τελείως. Μπορείς να το ξεχάσεις ή και να μην το παρατηρήσεις καθόλου. Εκείνο, όμως, που είναι βέβαιο είναι ότι όταν τα τυχαία γεγονότα θα συσσωρευτούν κι εσύ θα παραμένεις άπραγος, θα ακολουθηθούν από ένα μοιραίο γεγονός που, όπως εξήγησα, δεν υπάρχει περίπτωση ν' αποφύγεις. Αυτή η εμπλοκή σου με το μοιραίο γεγονός αλλά κυρίαρχα η συμπεριφορά σου κατά τη διάρκειά του θα δημιουργήσει μια εξέλιξη, προς τα πού δεν έχει καμία σημασία, που είναι το πεπρωμένο σου. Το πεπρωμένο σ' αυτή την ειδική περίπτωση είναι διττό και προς ποιο από τα δυο θα γείρει η πλάστιγγα είναι καθαρά δική σου υπόθεση. Ουσιαστικά, η αρνητική συμπεριφορά στο μοιραίο γεγονός, η συμπεριφορά που αποδεικνύει ότι δεν έμαθες αυτά που ο ίδιος θεωρούσες ότι έπρεπε να μάθεις, είναι και η αρχή της πορείας προς το θάνατο που μπορεί να συμβεί πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι προβλέπουν οι στατιστικές. Σ' αυτή την ειδική περίπτωση το πεπρωμένο δεν είναι, όπως λανθασμένα πιστεύεται, ο θάνατος, αλλά η καθαρά δική σου λανθασμένη επιλογή στο μοιραίο γεγονός που προηγήθηκε.
Δεν υπάρχει λόγος, όμως, ν' ανησυχήσουμε, γιατί η ζωή, ο θεός, ή όποιος εσείς διαλέγετε τέλος πάντων, είναι αρκετά επιεικής και μας δίνει δεκάδες τυχαία γεγονότα για να αντιληφθούμε και να επανορθώσουμε. Απλά θα πρέπει να έχουμε τα μάτια ανοικτά και σβήνοντας τις λέξεις σύμπτωση και συμπτωματικά, να καταφέρνουμε να δίνουμε τη σωστή ερμηνεία σε συμβάντα που πάντα, μα πάντα, έχουν κάποιο ειδικό χαρακτηριστικό. Μπορεί να είναι απρόσμενα, μπορεί να μας δίνουν την εντύπωση ότι μας είχαν και πάλι συμβεί αλλά δεν θυμόμαστε πού και πότε, μπορεί να είναι κάποιο πρόσωπο που είχαμε χρόνια να δούμε και το είδαμε κατηφορίζοντας την Πανεπιστημίου, μπορεί να είναι οτιδήποτε ασυνήθιστο. Εδώ ακριβώς θα έπρεπε να σας τονίσω ότι, όπως καταλαβαίνετε, έχει μεγάλη σημασία το να μπορεί να αντιλαμβάνεται κανείς ό,τι είναι ασυνήθιστο. Ο ευκολότερος τρόπος για να το πετύχει κάποιος, είναι να σβήσει από το μυαλό του τη λέξη σύμπτωση και τα παράγωγά της, γιατί δεν υπάρχουν συμπτώσεις αλλά μόνο τυχαία γεγονότα με την έννοια που σας προανέφερα.
Με δυο λόγια, χωρίς όμως να αγνοήσουμε τα όσα προαναφέρθηκαν, το τυχαίο συμβάν είναι μια ευκαιρία, το μοιραίο είναι το γεγονός που λειτουργεί σαν αποφασιστικός εξαναγκασμός σε μια τελική πράξη και λήψη απόφασης. Το πεπρωμένο είναι αυτό το οποίο θα επακολουθήσει, το αναπόφευκτο, με την έννοια της λήξης μιας υπαρξιακής στάσης και τη γέννηση μιας άλλης ή απλά του τερματισμού μιας ζωής, επειδή δεν ήμασταν ακόμη έτοιμοι να υλοποιήσουμε την αναγκαία αλλαγή.
Η ζωή είναι μια πορεία μάθησης, πλημμυρισμένη από αλληλουχίες γεγονότων, και χαρακτηρίζω σαν γεγονός ακόμα και τη γέννηση ή το θάνατο. Παρεμπιπτόντως και τα δυο, η γέννηση και ο θάνατος, είναι γεγονότα που χαρακτηρίζονται σαν πεπρωμένο. Το πρώτο και το ύστατο, η αρχή και το τέλος μιας περιόδου που θεωρούμε ως ζωή. Αυτά δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε, είναι αναμφισβήτητα και παρ' όλο που η στάση μας μπορεί να επιμηκύνει το διάστημα μεταξύ τους, ή ακόμα και τον τρόπο που θα διαβούμε αυτό το διάστημα, θα συμβούν οπωσδήποτε. Αυτός είναι και ο ορισμός του πεπρωμένου. Κάτι που θα συμβεί σ' ένα άτομο, ανεξάρτητα από τη θέλησή του και που υπακούει σε νόμους πέρα από το εγώ, τουλάχιστον όπως το προσδιορίζουμε σ' αυτό τον κόσμο.
Εκεί ακριβώς παρουσιάζει και μια συγγένεια με το μοιραίο, αλλά, για να γίνει πιο κατανοητή η θέση μου, θα ήθελα να εξετάσουμε πρώτα με λεπτομέρειες το τυχαίο. Σε κάθε πορεία -και η ζωή είναι μια πορεία-, υπάρχει κι ένας σκοπός. Ο σκοπός της ζωής είναι η μάθηση. Μια μάθηση που, εκτός ίσως από τα τελικά βήματα, είναι διαφορετική για κάθε άτομο, αφού το κάθε άτομο πορεύεται και με διαφορετικά εφόδια. Σ' αυτή τη διαδρομή για την προσέγγιση του τελικού σκοπού, του ατομικού μαθήματος, το άτομο έχει πληθώρα ευκαιριών για την αναγνώριση αυτού που πρέπει να πράξει, ώστε να σιγουρευτεί ότι βρίσκεται σε συμφωνία με το τι θέλει να μάθει. Αυτά τα γεγονότα, που συμβαίνουν σε μεγάλους αριθμούς αλλά ουσιαστικά παρουσιάζουν μια ομοιότητα, αφού σκοπός τους είναι η σωστή αντιμετώπισή τους που θα δείχνει την πρόοδο του μαθητή, είναι και αυτά που θα έπρεπε να ονομάζονται τυχαία. Είναι κάτι σαν τα ξαφνικά πρόχειρα διαγωνίσματα του καθηγητή. Μπορείς να γράψεις καλά ή όχι, ανάλογα με το αν είσαι καλά προετοιμασμένος. Αν δεν γράψεις καλά, δεν σημαίνει ότι θα μείνεις και στην ίδια τάξη, γιατί έχεις ακόμα τα χρονικά περιθώρια για να βελτιωθείς. Αυτά, λοιπόν, που σωστά ονομάζουμε τυχαία, είναι γεγονότα που συμβαίνουν ξαφνικά και απροειδοποίητα, ενώ η λάθος αντιμετώπισή τους δεν θα σε καταδικάσει.
Όπως όμως στο σχολείο φτάνει η ώρα για το τελικό διαγώνισμα που θα κρίνει αν θα περάσεις ή όχι το μάθημα, έτσι συμβαίνουν και τα γεγονότα που πρέπει να ονομάζονται μοιραία. Είναι συμβάντα σοκαριστικά, το ίδιο σοβαρά όσο και οι τελικές προαγωγικές εξετάσεις, και απαιτούν μια και μοναδική λύση καθώς αποτελούν την τελευταία ευκαιρία. Δεν εξετάζουμε αυτή τη στιγμή παρά μόνο τη διάκριση, τη σωστή διάκριση των τριών λέξεων κι έτσι δεν θα επεκταθούμε σε μεταφυσικές ερμηνείες για το τι γίνεται στη συνέχεια. Αυτές οι ύστατες ευκαιρίες έχουν συνήθως δυναμική εξέλιξη, αλλά και επιβραβεύουν ή καταδικάζουν τελειωτικά. Τα γεγονότα, λοιπόν, που την αντιμετώπισή τους, όταν συμβούν, αλλά και τις συνέπειές τους από την αντίδρασή μας, δεν μπορεί κανείς να τα αποφύγει, είναι τα μοιραία γεγονότα.
Μπορείς ν' αποφύγεις τη συνειδητοποίηση από ένα τυχαίο γεγονός ή και να το αγνοήσεις τελείως. Μπορείς να το ξεχάσεις ή και να μην το παρατηρήσεις καθόλου. Εκείνο, όμως, που είναι βέβαιο είναι ότι όταν τα τυχαία γεγονότα θα συσσωρευτούν κι εσύ θα παραμένεις άπραγος, θα ακολουθηθούν από ένα μοιραίο γεγονός που, όπως εξήγησα, δεν υπάρχει περίπτωση ν' αποφύγεις. Αυτή η εμπλοκή σου με το μοιραίο γεγονός αλλά κυρίαρχα η συμπεριφορά σου κατά τη διάρκειά του θα δημιουργήσει μια εξέλιξη, προς τα πού δεν έχει καμία σημασία, που είναι το πεπρωμένο σου. Το πεπρωμένο σ' αυτή την ειδική περίπτωση είναι διττό και προς ποιο από τα δυο θα γείρει η πλάστιγγα είναι καθαρά δική σου υπόθεση. Ουσιαστικά, η αρνητική συμπεριφορά στο μοιραίο γεγονός, η συμπεριφορά που αποδεικνύει ότι δεν έμαθες αυτά που ο ίδιος θεωρούσες ότι έπρεπε να μάθεις, είναι και η αρχή της πορείας προς το θάνατο που μπορεί να συμβεί πολύ πιο γρήγορα απ' ό,τι προβλέπουν οι στατιστικές. Σ' αυτή την ειδική περίπτωση το πεπρωμένο δεν είναι, όπως λανθασμένα πιστεύεται, ο θάνατος, αλλά η καθαρά δική σου λανθασμένη επιλογή στο μοιραίο γεγονός που προηγήθηκε.
Δεν υπάρχει λόγος, όμως, ν' ανησυχήσουμε, γιατί η ζωή, ο θεός, ή όποιος εσείς διαλέγετε τέλος πάντων, είναι αρκετά επιεικής και μας δίνει δεκάδες τυχαία γεγονότα για να αντιληφθούμε και να επανορθώσουμε. Απλά θα πρέπει να έχουμε τα μάτια ανοικτά και σβήνοντας τις λέξεις σύμπτωση και συμπτωματικά, να καταφέρνουμε να δίνουμε τη σωστή ερμηνεία σε συμβάντα που πάντα, μα πάντα, έχουν κάποιο ειδικό χαρακτηριστικό. Μπορεί να είναι απρόσμενα, μπορεί να μας δίνουν την εντύπωση ότι μας είχαν και πάλι συμβεί αλλά δεν θυμόμαστε πού και πότε, μπορεί να είναι κάποιο πρόσωπο που είχαμε χρόνια να δούμε και το είδαμε κατηφορίζοντας την Πανεπιστημίου, μπορεί να είναι οτιδήποτε ασυνήθιστο. Εδώ ακριβώς θα έπρεπε να σας τονίσω ότι, όπως καταλαβαίνετε, έχει μεγάλη σημασία το να μπορεί να αντιλαμβάνεται κανείς ό,τι είναι ασυνήθιστο. Ο ευκολότερος τρόπος για να το πετύχει κάποιος, είναι να σβήσει από το μυαλό του τη λέξη σύμπτωση και τα παράγωγά της, γιατί δεν υπάρχουν συμπτώσεις αλλά μόνο τυχαία γεγονότα με την έννοια που σας προανέφερα.
Με δυο λόγια, χωρίς όμως να αγνοήσουμε τα όσα προαναφέρθηκαν, το τυχαίο συμβάν είναι μια ευκαιρία, το μοιραίο είναι το γεγονός που λειτουργεί σαν αποφασιστικός εξαναγκασμός σε μια τελική πράξη και λήψη απόφασης. Το πεπρωμένο είναι αυτό το οποίο θα επακολουθήσει, το αναπόφευκτο, με την έννοια της λήξης μιας υπαρξιακής στάσης και τη γέννηση μιας άλλης ή απλά του τερματισμού μιας ζωής, επειδή δεν ήμασταν ακόμη έτοιμοι να υλοποιήσουμε την αναγκαία αλλαγή.
Κυριακη Τσιμπουρη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου